Το ενεργειακό κόστος στην Ελλάδα τείνει να γίνει δυσβάστακτο για τα νοικοκυριά τα τελευταία χρόνια. Φαίνεται περίεργο αλλά είναι αληθινό. Η Ελλάδα βρίσκεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με τις υψηλότερες τιμές σε χονδρική αλλά και σε λιανική αγορά ρεύματος. Μόλις πριν λίγες ημέρες ο πρωθυπουργός οδηγήθηκε στην απόφαση να επιβληθεί έκτακτο τέλος στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας προκειμένου να επιδοτηθούν τα τιμολόγια ρεύματος των πολιτών για τον μήνα Αύγουστο.
Τι μας συμβαίνει λοιπόν; Γιατί έχουμε τόσο ακριβό ρεύμα; Τι πήγε στραβά και ποιες είναι οι λύσεις του προβλήματος; Πώς μπορούμε να ακροβατήσουμε ανάμεσα στη φτηνή ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος;
Στην χώρα μας, έχουμε πάρει την πολιτική απόφαση να στραφούμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) για να καταφέρουμε την πολυπόθητη πράσινη μετάβαση και την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ως αποτέλεσμα αυτής της απόφασης έχουν κλείσει σταδιακά από το 2020 λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ σε όλη τη χώρα, ενώ πρόσφατα προαναγγέλθηκε από τον κ. Στάσση (πρόεδρος ΔΕΗ) η διακοπή λειτουργίας της τελευταίας μεγάλης μονάδας λιγνίτη της χώρας μας (660 MW), της Πτολεμαΐδας V. Αξίζει να σημειωθεί πως η Πτολεμαΐδα V αποτελεί μια επένδυση €1,5 δις και είναι μια υπερσύγχρονη λιγνιτική μονάδα που τέθηκε σε λειτουργία τον Δεκέμβριο του 2023!!!. Αποτελεί δε, την μεγαλύτερη επένδυση στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία και θεωρείται πως προσφέρει ενεργειακή ασφάλεια στη χώρα μας καθώς παρέχει τεράστιο όγκο ενέργειας, μειώνοντας ταυτόχρονα στο ελάχιστο το αποτύπωμα CO2 στην ατμόσφαιρα.
Και κάπου εδώ αρχίζουν να γεννιούνται τα ερωτήματα. Θα μειωθεί το κόστος ενέργειας για τους πολίτες αν κλείσει το 2025 η Πτολεμαΐδα V; Θα έχει αποσβεστεί έως το 2025 το κόστος επένδυσης του έργου; Ποιο θα είναι το κέρδος για το περιβάλλον; Γιατί να κλείσουμε μια σύγχρονη λιγνιτική μονάδα στην Ελλάδα όταν ήδη μπορούμε ως χώρα να πουλάμε δικαιώματα εκπομπής CO2 ;
Ας δούμε, λοιπόν, το πρόβλημα της ενέργειας στην Ελλάδα κατάματα.
Το μεγαλύτερο μας πρόβλημα είναι το κόστος που επιβαρύνεται ο μέσος καταναλωτής αλλά και οι επιχειρήσεις. Είναι άκρως προβληματικό το σενάριο που ζούμε. Τι μας συμβαίνει; Ενώ φαίνεται να τα πηγαίνουμε άριστα ως χώρα με τις ΑΠΕ (αναμένουμε έσοδα €5 δις από την πώληση δικαιωμάτων ρύπων στην ΕΕ) ταυτόχρονα έχουμε καταφέρει να αγοράζουμε αυτή την ενέργεια πολύ ακριβά. Δυστυχώς φαίνεται πως η ενέργεια γίνεται το σημαντικότερο οικονομικό πρόβλημα των νοικοκυριών.
Πώς όμως θα καταφέρουμε να έχουμε φτηνή ενέργεια; Πώς θα επιτύχουμε ενεργειακή ασφάλεια; Πώς μπορούμε να αποδώσουμε γεωπολιτικά χαρακτηριστικά στον ενεργειακό τομέα; Και ίσως το σημαντικότερο: πώς θα επιτύχουμε την μετάβαση στην ελληνική πράσινη ενεργειακή ανάπτυξη;
Ας το πούμε ξεκάθαρα και επιστημονικά. Ήρθε η ώρα να βάλουμε την πυρηνική ενέργεια στη συζήτηση. Η πυρηνική ενέργεια δεν έρχεται να αντικαταστήσει τις ΑΠΕ αλλά να τις συμπληρώσει για την εκπλήρωση των κλιματικών στόχων. Ο ίδιος ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ), σε έκθεση του, αναφέρει πως η ενεργειακή μετάβαση χωρίς την αυξημένη χρήση πυρηνικής ενέργειας θα καθιστούσε πολύ ακριβότερη την ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό που μας συμβαίνει λοιπόν, είναι ότι η ηλιακή και η αιολική ενέργεια που απαιτούν μεγάλες μονάδες αποθήκευσης ενέργειας και ταυτόχρονα μονάδες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην αύξηση των λογαριασμών ρεύματος (περίπου $20 δις ανά έτος παγκοσμίως). Εμείς ως καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας ήδη υφιστάμεθα τις οικονομικές συνέπειες από αυτήν την ενεργειακή μετάβαση.
Γιατί λοιπόν να είμαστε δύσπιστοι και φοβικοί στο σενάριο χρήσης της πυρηνικής ενέργειας; Ίσως γιατί δεν είμαστε σωστά ενημερωμένοι.
Ας εξετάσουμε τα θέματα με τη σειρά.
Πρώτον θέμα η ασφάλεια. Ξεκάθαρα θα πρέπει να τονίσουμε πως η πυρηνική ενέργεια δεν μπορεί να συσχετιστεί με τα πυρηνικά όπλα, καθώς ένας πυρηνικός αντιδραστήρας είναι σχεδιασμένος να μην διαδίδει ραδιενεργά υλικά. Το πυρηνικό καύσιμο που χρησιμοποιείται για έναν πυρηνικό αντιδραστήρα είναι χαμηλού εμπλουτισμού και είναι αδύνατον να εκραγεί. Επιπροσθέτως η πυρηνική τεχνολογία χρησιμοποιεί την μέθοδο PRA (Πιθανολογική Εκτίμηση Κινδύνου) εξαλείφοντας τον κίνδυνο κάποιου πυρηνικού ατυχήματος. Συγκεκριμένα η πιθανότητα ατυχήματος ανά αντιδραστήρα, ανά έτος είναι 0,00001. Χρειάζονται δηλαδή 100.000 χρόνια λειτουργίας για να συμβεί ένα ατύχημα. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, πως σε περιοχές όπως η γειτονική Τουρκία, η Καλιφόρνια και η Ιαπωνία δεν θεωρείται αποτρεπτικός παράγων η σεισμικότητα για την κατασκευή και λειτουργία πυρηνικών μονάδων ενέργειας. Είναι τουλάχιστον υποκριτικό για μας τους Έλληνες να αρνούμαστε την πυρηνική ενέργεια για λόγους ασφάλειας, όταν στη γειτονιά μας υπάρχουν ήδη ή κατασκευάζονται πυρηνικά εργοστάσια (Βουλγαρία, Ρουμανία, Τουρκία).
Όσον αφορά το ενεργειακό κόστος φαίνεται πως η πυρηνική ενέργεια αποτελεί φθηνή και βιώσιμη λύση που δύναται να σταθεροποιήσει σε χαμηλό επίπεδο το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMR) αποτελούν μια νέα τεχνολογία που μπορεί να βοηθήσει προς την κατεύθυνση αυτή. Επίσης πολλαπλές μελέτες κόστους / οφέλους επιβεβαιώνουν την οικονομική ωφέλεια που μπορεί να προσφέρει στους καταναλωτές ή χρήση πυρηνικής ενέργειας.
Τρίτο θέμα, το αποτύπωμα στο περιβάλλον. Εδώ τα πράγματα γίνονται πολύ απλά. Αν θέλουμε να επιτύχουμε μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050 στον πλανήτη μας, θα πρέπει να διπλασιάσουμε τη χρήση πυρηνικής ενέργειας. Τυχαίνει ο καλύτερος σύμμαχος για την οικολογία του πλανήτη μας, αυτή την στιγμή, να είναι η πυρηνική ενέργεια. Αυτό συμβαίνει διότι η σχάση των ατόμων ουρανίου σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα εκπέμπει μηδενικούς ρύπους στο περιβάλλον. Υπάρχει όμως εδώ ένα ζήτημα που θα πρέπει να αποσαφηνιστεί. Τι γίνεται με τα πυρηνικά απόβλητα; Ο Πέτρος Αντωνόπουλος (Πυρηνικός Μηχανικός,DoS MIT) αναφέρει χαρακτηριστικά πως μια πυρηνική μονάδα 1000 MWe θα παράξει σε 60 χρόνια λειτουργίας περίπου 1.200 τόνους υψηλού πυρηνικού επιπέδου απόβλητα. Aυτή η πολύ μικρή ποσότητα καθιστά τα πυρηνικά απόβλητα απολύτως διαχειρίσιμα.
Ένα τελευταίο ζήτημα είναι τα γεωπολιτικά χαρακτηριστικά που προσδίδονται στη συνεργασία χωρών για την ανάπτυξη πυρηνικών προγραμμάτων. Η Ελλάδα αν θέλει να προχωρήσει με την πυρηνική ενέργεια θα συνεργαστεί πιθανώς με χώρες της Δύσης, όπως η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η Μεγ. Βρετανία. Οι διακρατικές σχέσεις που θα εγκαθιδρυθούν μπορεί να βοηθήσουν την Περιφερειακή Ασφάλεια της χώρας μας.
Κλείνοντας να πούμε πως την ώρα που γράφεται αυτό το άρθρο η Κίνα ανακοινώνει 11 νέες κατασκευές πυρηνικών αντιδραστήρων με στόχο την στρατηγική για χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Η Ινδία ανακοίνωσε προ ημερών την πρόθεση της να τριπλασιάσει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας έως το 2030 για τους ίδιους λόγους. Στην Ευρώπη, χώρες όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Βουλγαρία, η Σλοβακία, η Φιλανδία και η Ουκρανία, όχι μόνο συνεχίζουν με την πυρηνική ενέργεια αλλά κατασκευάζουν και νέους αντιδραστήρες. Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Νορβηγία, η Πολωνία, η Εσθονία και η Τουρκία κάνουν την στρατηγική επιλογή να εντάξουν την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό τους μείγμα.
Τι λέτε, μήπως ήρθε η ώρα και για την Ελλάδα;
Γεώργιος Α. Παντελίδης
Πολιτισμολόγος(ΕΑΠ)-MSc in Bioethics(ΔΠΘ).
