Η σημερινή εικόνα από τη Δαδιά γεννάει ελπίδες για το μέλλον του δάσους. Η αναγέννηση μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2023 προχωρεί με φυσικό τρόπο, με τους επιστήμονες να έχουν αποφασίσει ότι θα επέμβουν μόνο στις περιοχές που έχουν καεί δύο ή τρεις φορές.

ΕΒΡΟΣ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Οδηγώντας μέσα στα βουνά του κεντρικού Έβρου, η εικόνα δεν είναι πια αποκαρδιωτική. Σημάδια της καταστροφικής πυρκαγιάς του 2023, που κατέκαψε πάνω από 800.000 στρέμματα δάσους, είναι οι διάσπαρτοι μαύροι κορμοί, αλλού όρθιοι και αλλού σπασμένοι από τον αέρα. Γύρω τους όμως τα πάντα έχουν πρασινίσει. Δέντρα όπως βελανιδιές και θάμνοι έχουν αναγεννηθεί και φθάνουν πλέον έως και το ένα μέτρο. Ο τόπος έχει γεμίσει λουλούδια και αν κοιτάξεις προσεκτικά θα διακρίνεις ανάμεσα στα αγριόχορτα να ξεπροβάλλουν μικρά πεύκα.

«Για το μέγεθος της καταστροφής, τα πράγματα εξελίσσονται εξαιρετικά», λέει ο Νίκος Γεωργιάδης, υπεύθυνος χερσαίου προγράμματος της WWF Ελλάς, περπατώντας μέσα στην καταπράσινη περιοχή. «Η αναγέννηση του δάσους γίνεται με πολλούς τρόπους. Με τους σπόρους, με αναβλάστηση από τις ρίζες, με επίκορμη αναβλάστηση (σ.σ. μεγαλώνουν κλαδιά σε μισοκαμένα δέντρα). Πολύτιμο ρόλο παίζουν και τα μικρότερα φυτά, ακόμη και τα λουλούδια όπως η Λαδανιά, που κρατούν τους σπόρους στο έδαφος και βοηθούν στον εμπλουτισμό του. Ολο το δασικό οικοσύστημα σιγά σιγά αναγεννάται».

Μελέτη

Με απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος, η WWF ορίστηκε «Ανάδοχος Αναδάσωσης» για την ολιστική προσέγγιση της αποκατάστασης του συνόλου των δασικών οικοσυστημάτων που επηρεάστηκαν από την πυρκαγιά του 2023 στον Εβρο. Σε αυτό το πλαίσιο η WWF εκπόνησε μελέτη που καθόρισε τις διαχειριστικές κατευθύνσεις στο καμένο δάσος, με τη συνεργασία του ΥΠΕΝ, των δασαρχείων Σουφλίου και Αλεξανδρούπολης, και με τη συμμετοχή είκοσι ερευνητών από τέσσερα πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μελετητικά γραφεία και την ομάδα της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης (μια περιβαλλοντική οργάνωση που είναι το «διάδοχο σχήμα» της WWF στον Εβρο).

Οπως αναφέρουν οι ειδικοί, μέχρι στιγμής οι συνθήκες έχουν ευνοήσει τη φυσική αναγέννηση του δάσους. «Ευτυχώς δεν είχε ακραίες καιρικές συνθήκες που να δημιουργήσουν πρόβλημα στη Δαδιά. Ειδικά φέτος είχε περισσότερες βροχοπτώσεις στην περιοχή και αυτό βοήθησε πολύ», ανέφερε ο Βαγγέλης Γκουντούφας, γενικός διευθυντής Δασών στο ΥΠΕΝ. «Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι “τρέχουμε” ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της φυσικής αναγέννησης για τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια, ώστε να μπορούμε να επέμβουμε εκεί όπου χρειάζεται».

Οι μόνες περιοχές στις οποίες οι επιστήμονες έχουν αποφασίσει ότι πρέπει να επέμβουν είναι εκείνες που έχουν καεί δύο ή τρεις φορές. Εν προκειμένω, κοντά στο χωριό Μελία όπου ήδη αναδασώθηκαν 1.150 στρέμματα από την Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης (πάντα υπό την επίβλεψη της Δασικής Υπηρεσίας) με 60.000 δεντράκια, τα 27.000 βελανιδιές. Θα ακολουθήσει η αναδάσωση ακόμη 2.350 στρεμμάτων. «Ανάλογα με την περιοχή που κάηκε, τα είδη, τις τοπικές συνθήκες, πρέπει πάντα να περιμένουμε το λιγότερο μια τριετία πριν αποφασίσουμε την αναδάσωση. Εκτός εάν γνωρίζουμε ότι η φωτιά έχει ήδη περάσει από εκεί ακόμη δύο – τρεις φορές τα προηγούμενα χρόνια, οπότε επιτρέπεται να παρέμβουμε νωρίτερα», εξηγεί ο γενικός διευθυντής Δασικών Εργων στο ΥΠΕΝ, Σταύρος Τσιλίκουνας.

Δέντρα και θάμνοι φθάνουν πλέον σήμερα έως και το ένα μέτρο, ενώ ο πληθυσμός του απειλούμενου μαυρόγυπα στην περιοχή καταγράφει ρεκόρ φέτος.

Η πορεία της φυσικής αναγέννησης του καμένου δάσους στον Εβρο δεν είναι η μόνη καλή είδηση από την περιοχή. «Φέτος είχαμε ρεκόρ στις φωλεοποιήσεις μαυρόγυπα, από 38 πέρυσι καταγράψαμε 47», εξηγεί η Αννα Κωνσταντινίδου, επικεφαλής της μονάδας διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Εβρου και Δαδιάς του ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος, φορέας υπεύθυνος για τις προστατευόμενες περιοχές). «Είναι η πρώτη φορά τα τελευταία 30 χρόνια, τα οποία παρακολουθείται ο πληθυσμός του μαυρόγυπα στην περιοχή, που καταγράφεται τέτοιος αριθμός». Πού αποδίδεται αυτή η αύξηση του πληθυσμού του απειλούμενου είδους; «Μια αιτία είναι ότι με τις πυρκαγιές αραίωσε το δάσος και έτσι βρίσκουν πιο εύκολα ανοίγματα για τροφή», αναφέρει η κ. Κωνσταντινίδου. Να σημειωθεί ότι στην περιοχή έχουν τοποθετηθεί και δεκαπέντε τεχνητές φωλιές, ενώ δύο φορές την εβδομάδα τοποθετείται κρέας (νεκρά ζώα από κτηνοτρόφους της περιοχής ή απομεινάρια από τα σφαγεία) σε ένα συγκεκριμένο σημείο (ονομάζεται «ταΐστρα»), ώστε να υποστηριχθεί ο πληθυσμός όλων των γυπών και των αρπακτικών της ευρύτερης περιοχής. Απέναντι από την ταΐστρα βρίσκεται και ένα παρατηρητήριο για τους επισκέπτες, το οποίο κάηκε το 2022 και ανακατασκευάστηκε με ιδιωτική χορηγία και θα παραδοθεί στη Δασική Υπηρεσία μέσα στις επόμενες ημέρες.

Είναι όλα θετικά στη διαχείριση της καμένης περιοχής της Δαδιάς; Προφανώς και όχι. Παρά το μέγεθος της καταστροφής, εξακολουθούν να γίνονται επιλογές που επηρεάζουν αρνητικά τη βιοποικιλότητα. «Οι άνεμοι που προσελκύουν τα πουλιά, προσελκύουν και τις ανεμογεννήτριες. Οταν οι ανεμογεννήτριες δεν τοποθετηθούν σωστά, έχουν ως αποτέλεσμα τις θανατώσεις γυπών και άλλων πουλιών από πρόσκρουση», λέει ο Λευτέρης Καψάλης από την Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης. «Αυτή τη στιγμή υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον – έχουν κατατεθεί φάκελοι για την αδειοδότηση δεκατριών αιολικών πάρκων γύρω από την καμένη περιοχή και ενός μέσα. Και ναι μεν υπάρχει αναστολή στις γνωμοδοτήσεις της Δασικής Υπηρεσίας με εντολή του γενικού διευθυντή Δασών του ΥΠΕΝ, ωστόσο δεν επιβλήθηκε νομοθετικά η αναστολή έκδοσης αδειών για ΑΠΕ, όπως έγινε το 2021 για τη Βόρεια Εύβοια».

Τουριστική ανάπτυξη

Ολα αυτά έρχονται να προστεθούν σε μια ιδιαίτερη κοινωνική και οικονομική κατάσταση. Η πολιτεία διαχρονικά στηρίζει τον Εβρο συντηρώντας και γιγαντώνοντας μια κοινωνία δημοσίων υπαλλήλων, ενώ από την τοπική κοινωνία απουσιάζει το όραμα για μια διαφορετική πορεία. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρει για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής η Δήμητρα Γεωργίτση, διαχειρίστρια του οικοτουριστικού ξενώνα «Forest Inn» στη Δαδιά. «Το πρόβλημα ξεκίνησε το 2020. Με προκηρύξεις στα Σώματα Ασφαλείας, όλη η παραγωγική γενιά του Εβρου κατευθύνθηκε σε θέσεις στο Δημόσιο, μονιμότητας, γιατί δεν έχουν όραμα να ασχοληθούν με τον ιδιωτικό τομέα και το επιχειρείν. Ετσι δεν υπάρχει προσωπικό για τις επιχειρήσεις. Παράλληλα η πολιτεία δεν δίνει ουσιαστικά κίνητρα στις επιχειρήσεις, όπως επίδομα θέρμανσης (κάτι πολύ σημαντικό σε περιοχές με χαμηλές θερμοκρασίες) και φορολογία ανταγωνιστική προς εκείνη των γειτονικών χωρών. Δεν υπάρχει θεματική στρατηγική για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού. Η Βουλγαρία και η Τουρκία είναι χρόνια μπροστά από την Ελλάδα στο πώς αδειοδοτούν και υποστηρίζουν τις οικοτουριστικές επιχειρήσεις, πώς βοηθούν να δημιουργηθεί ένα αφήγημα και μια εμπειρία για τον επισκέπτη. Προσωπικά, σε ένα έτος που θα λήξει η μίσθωση του ξενώνα, έχω αποφασίσει να μην ανανεώσω το συμβόλαιο».

Τα προβλήματα αυτά είναι εμφανή στη Δαδιά. «Τρία χρόνια αφότου κάηκαν οι τουριστικές υποδομές, δεν έχει ξαναλειτουργήσει καμία υποδομή εκτός από το κέντρο ενημέρωσης του ΟΦΥΠΕΚΑ, το οποίο όμως κλείνει το μεσημέρι. Το παρατηρητήριο αρπακτικών δεν έχει ανοίξει ακόμη, δεν ξεκίνησε και η μεταφορά επισκεπτών με mini bus του ΟΦΥΠΕΚΑ. Ετσι για να φθάσει ένας επισκέπτης στον χώρο τροφής των αρπακτικών –και πολλοί είναι άνθρωποι κάποιας ηλικίας– πρέπει να περπατήσει οκτώ χιλιόμετρα. Κιάλια και ποδήλατα δεν νοικιάζονται πια από το κέντρο ενημέρωσης (σταμάτησαν στον κορωνοϊό). Δεν αδράξαμε την ευκαιρία μετά τη φωτιά να δημιουργηθούν νέες υποδομές, νέες εμπειρίες για τον επισκέπτη. Επιπλέον υπάρχουν και αρκετές στρεβλώσεις. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι αν ο βαθμός επικινδυνότητας είναι υψηλός, τότε απαγορεύεται η είσοδος στα μονοπάτια του δάσους και οι επισκέπτες που έρχονται τόσο δρόμο γι’ αυτόν τον σκοπό φεύγουν δυσαρεστημένοι».

Φυσικός πλούτος

Σύμφωνα με την περιβαλλοντική οργάνωση WWF, το Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου είναι μια από τις σημαντικότερες περιοχές σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι μια από τις πρώτες περιοχές που τέθηκαν σε καθεστώς προστασίας, καθώς εκεί συμβιώνουν και ευδοκιμούν πολλά είδη της χλωρίδας και της πανίδας της βαλκανικής χερσονήσου, της Ευρώπης και της Ασίας. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί συνολικά 360-400 είδη φυτών, από τα οποία τα 25 είδη είναι ορχιδέες, 104 είδη πεταλούδων, 12-13 είδη αμφιβίων, 29 είδη ερπετών και 60-65 είδη θηλαστικών, εκ των οποίων τα 24 είναι νυχτερίδες. Το Εθνικό Πάρκο καλύπτει έκταση 428.000 στρεμμάτων, εκ των οποίων τα 72.900 στρέμματα είναι αυστηρά προστατευόμενη ζώνη.

Πηγή Γιώργος Λιάλιος-kathimerini.gr