Σαν σήμερα, 25 Δεκεμβρίου, καθιερώνεται ο εορτασμός των Χριστουγέννων – Πότε ήταν η πρώτη φορά που γιορτάστηκαν και πότε πραγματικά συνέβη η γέννηση του Χριστού.
Χριστούγεννα. Μια από τις ωραιότερες στιγμές του χρόνου, κατά τις οποίες «μαζεύεται» όλη η οικογένεια γύρω από ένα τραπέζι και γιορτάζεται σε ολόκληρο τον κόσμο μία ημέρα σαν σήμερα, στις 25 Δεκεμβρίου. Ωστόσο πολλοί μέχρι σήμερα δεν ξέρουν ακριβώς το γιατί καθιερώθηκε η συγκεκριμένη μέρα ώστε να γίνεται η μοναδική αυτή γιορτή ούτε αν αυτή ήταν πράγματι η μέρα γέννησης του Ιησού Χριστού.
Σε αυτό το ερώτημα, ένα από τα πιο δύσκολα της εκκλησιαστικής ιστορίας ο ιστορικός Μάρτιν Βάλραφ από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου απαντά πως δεν χρειάζεται να φτάσει κανείς μέχρι τη γέννηση του Ιησού. «Πρόκειται για ένα προϊόν του ελληνορωμαϊκού κόσμου». Σύμφωνα με όσα μαθαίνουμε μεγαλώνοντας, ο Χριστός γεννήθηκε το έτος Μηδέν, ωστόσο, αν λάβουμε υπ΄ όψιν την ιστορία και την Αστρονομία, τότε οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο Χριστός γεννήθηκε το έτος 4 μ.Χ.
Το δεύτερο σενάριο απέδειξε και ο διαπρεπής αστρονόμος Κων. Χασάπης, ο οποίος απέδειξε μάλιστα ότι το Άστρο της Βηθλεέμ ήταν αληθινό. Και το συμπέρασμα: Ο Χριστιανισμός επιβίωσε για μία μακρά περίοδο δίχως τους εορτασμούς των Χριστουγέννων.
Για δύο χιλιετίες από τοτε που καθιερώθηκε όμως οι άνθρωποι τηρούν παραδόσεις, έθιμα και πρακτικές που περιλαμβάνουν την ανταλλαγή δώρων, τον στολισμό χριστουγεννιάτικων δέντρων, τον εκκλησιασμό, τις συναντήσεις και το καθιερωμένο τραπέζι των Χριστουγέννων με την οικογένεια και τους φίλους.και, φυσικά, την αναμονή για την άφιξη του Άγιου Βασίλη.
Πώς ξεκίνησαν να γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου
Τα μέσα του χειμώνα ήταν ήδη πριν την άφιξη του Ιησού μια εποχή γιορτής σε όλο τον κόσμο. Αιώνες νωρίτερα οι πρώτοι Ευρωπαίοι γιόρταζαν το φως και τη γέννηση στις πιο σκοτεινές μέρες του χειμώνα. Πολλοί λαοί ανέμεναν με χαρά το χειμερινό ηλιοστάσιο, στις 21 Δεκεμβρίου, όταν οι δύσκολες μέρες του χειμώνα θα είχαν πια περάσει και θα μπορούσαν να προσβλέπουν σε μεγαλύτερες μέρες και εκτεταμένες ώρες ηλιακού φωτός.
Το τέλος Δεκεμβρίου ήταν μια τέλεια στιγμή για γιορτές στις περισσότερες περιοχές της Ευρώπης. Εκείνη την εποχή του χρόνου, τα περισσότερα βοοειδή σφαγιάζονταν, ώστε να μην χρειάζεται να ταΐζονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Για πολλούς ήταν η μοναδική εποχή του χρόνου που είχαν απόθεμα φρέσκου κρέατος. Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος του κρασιού και της μπύρας που παρασκευάζονταν κατά τη διάρκεια του έτους ήταν τελικά ζυμωμένο και έτοιμο για κατανάλωση.
Στη Σκανδιναβία, οι Σκανδιναβοί γιόρταζαν το Yule από τις 21 Δεκεμβρίου έως τον Ιανουάριο. Σε αναγνώριση της επιστροφής του ήλιου, πατέρες και γιοι έφερναν στο σπίτι μεγάλους κορμούς, στους οποίους έβαζαν φωτιά. Οι άνθρωποι γλεντούσαν κυριολεκτικά μέχρι να καεί το κούτσουρο, κάτι που θα μπορούσε να διαρκέσει έως και 12 ημέρες. Οι Σκανδιναβοί πίστευαν ότι κάθε σπίθα από τη φωτιά αντιπροσώπευε ένα νέο γουρούνι ή μοσχάρι που θα γεννιόταν κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους.
Στη Γερμανία, οι άνθρωποι τιμούσαν τον ειδωλολατρικό θεό Όντεν κατά τη διάρκεια των διακοπών στα μέσα του χειμώνα. Οι Γερμανοί ήταν τρομοκρατημένοι με τον θεό αυτό, καθώς πίστευαν ότι έκανε νυχτερινές πτήσεις στον ουρανό για να παρατηρεί τους ανθρώπους και στη συνέχεια να αποφασίσει ποιος θα ευημερούσε ή θα χανόταν. Λόγω της παρουσίας του, πολλοί άνθρωποι επέλεγαν να παραμείνουν κλεισμένοι στα σπίτια τους.
Στη Ρώμη, όπου οι χειμώνες δεν ήταν τόσο σκληροί όσο εκείνοι στον μακρινό βορρά, γιορτάζονταν τα Σατουρνάλια – μια γιορτή προς τιμήν του Κρόνου, του θεού της γεωργίας. Ξεκινώντας την εβδομάδα πριν από το χειμερινό ηλιοστάσιο και συνεχίζοντας για έναν ολόκληρο μήνα, τα Σατουρνάλια ήταν μια ηδονιστική περίοδος, όπου τα φαγητά και τα ποτά ήταν άφθονα και η κανονική ρωμαϊκή κοινωνική τάξη ανατρεπόταν. Για ένα μήνα, οι σκλάβοι είχαν προσωρινή ελευθερία και αντιμετωπίζονταν ως ίσοι. Επιχειρήσεις και σχολεία έκλειναν για να συμμετέχουν όλοι στις εορταστικές εκδηλώσεις.
Την ίδια περίπου εποχή οι Ρωμαίοι τηρούσαν τα Ιουβενάλια, μια γιορτή προς τιμήν των παιδιών της Ρώμης. Επιπλέον, τα μέλη των ανώτερων τάξεων γιόρταζαν συχνά τα γενέθλια του Μίθρα, του ακατανίκητου Θεού ήλιου, στις 25 Δεκεμβρίου. Πίστευαν ότι ο Μίθρας, ένας βρέφος θεός, γεννήθηκε από έναν βράχο. Για ορισμένους Ρωμαίους μάλιστα, τα γενέθλια του Μίθρα ήταν η πιο ιερή μέρα του χρόνου.
Είναι πραγματικά τα Χριστούγεννα η ημέρα που γεννήθηκε ο Ιησούς;
Στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, το Πάσχα ήταν η κύρια γιορτή και η γέννηση του Ιησού δεν γιορταζόταν. Τελικά επικράτησε να γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου. Κι αυτό δεν αποφασίστηκε τυχαία. Ο χριστιανισμός ήθελε να επιβληθεί και να κυριαρχήσει επί της υφιστάμενης πολυθεϊστικής θρησκείας του ρωμαϊκού κόσμου. Ως υπεύθυνος του ορισμού της 25ης Δεκεμβρίου παρουσιάζεται ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο οποίος το 386 παρότρυνε την εκκλησία της Αντιόχειας να συμφωνήσει στην 25η Δεκεμβρίου.
Σύμφωνα με τον θεολόγο Κίντσιχ, το σύμβολο του Ήλιου έγινε ακόμη πιο δημοφιλές, ακριβώς επειδή στην παράδοσή του εισέβαλε ο Χριστιανισμός. Και συγκεκριμένα: Ο Χριστός ήταν πλέον ο Ήλιος – το Φως. Σταδιακά οι εορτασμοί προς τιμήν του Ήλιου και της γέννησης του Χριστού ενώθηκαν και τοποθετήθηκαν στο ημερολόγιο την 25η Δεκεμβρίου. Μάλιστα σύμφωνα με θεωρίες που προέκυψαν αργότερα, πρόκειται για μία συνειδητή απόφαση, ώστε να αντικατασταθεί το παλαιότερο ειδωλολατρικό φεστιβάλ. «Πρόκειται για μία άποψη, που πολλοί υποστηρίζουν μέχρι και σήμερα», λέει ο καθηγητής από τη Βόννη.
Η «εξαγωγή» των Χριστουγέννων από τη Ρώμη προς τον υπόλοιπο κόσμο έγινε περίπου το 380 μ.Χ. «Ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη, το κέντρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, καθιερώθηκε εκείνη την εποχή», υποστηρίζει ο θεολόγος. Σημαντικός ήταν και ο ρόλος του Μέγα Κωνσταντίνου ο οποίος ως ηλιολάτρης που ήταν, βοήθησε στον παραμερισμό των αντιδράσεων και των αντιρρήσεων όσον αφορά τον εορτασμό των γενεθλίων του Χριστού-Θεού, κατά το πρότυπο του εορτασμού των γενεθλίων του θεού Ήλιου στις 25 Δεκεμβρίου.
Αρκετοί ιστορικοί πάντως πιστεύουν ότι βοήθησε και το γεγονός ότι οι περισσότεροι χριστιανοί εκτός Παλαιστίνης δεν ήταν Ιουδαίοι και δεν είχαν τις εβραϊκές αντιλήψεις περί γενεθλίων. Και επειδή ήταν εξοικειωμένοι με τη γιορτή της γέννησης του Ήλιου, δεν έφεραν ιδιαίτερες αντιρρήσεις στην αλλαγή.
Πραγματοποιώντας τα Χριστούγεννα ταυτόχρονα με τα παραδοσιακά φεστιβάλ του χειμερινού ηλιοστασίου, οι πατέρες της Εκκλησίας πέτυχαν την ευρεία αποδοχή της γιορτής των Χριστουγέννων, χωρίς ωστόσο να υποδεινύουν τον τρόπο εορτασμού τους. Μέχρι τον Μεσαίωνα, ο Χριστιανισμός είχε πια ως επί το πλείστον αντικαταστήσει την παγανιστική θρησκεία.
Πώς γεννήθηκε το έθιμο του στολισμού του Χριστουγεννιάτικου δέντρου
Το πρώτο δείγμα χριστουγεννιάτικου δέντρου το συναντάμε στην Γερμανία, τον 16ο αιώνα και λέγεται πώς βασίστηκε ο στολισμός του πάνω στα λόγια των ιερών. Οι ιερείς ανέφεραν πώς το δέντρο είχε πάνω καρπούς που ήταν στρογγυλοί και κόκκινοι σαν μήλα .
Το δέντρο το στόλιζαν με διάφορα τρόφιμα και γλυκά τα οποία μετά το πέρας το γιορτών τα μοίραζαν στα παπαδοπαίδια και σε φτωχές οικογένειες. Αργότερα, συναντάμε χριστουγεννιάτικο δέντρο στα σπίτια πλούσιων αριστοκρατικών, προτεσταντικών οικογενειών.
Στις αρχές του 18ου αιώνα τα δέντρα άρχισαν να στολίζονται με κεριά και αντικείμενα υψηλής χρηματικής αξίας. Μέχρι τότε ο στολισμός ενός δέντρου ήταν πολυτέλεια και γιαυτό τα συναντάμε μόνο σε σπίτια πλούσιων και στις εκκλησίες.
Τον 19ο αιώνα βλέπουμε να στολίζονται δέντρα και σε σπίτια αλλά και σε σχολεία, νοσοκομεία και σε πολλούς άλλους δημόσιους χώρους.
Σημαντικό ρόλο στην διάδοση των δέντρων στα σπίτια, έπαιξε ο γερμανικός στρατός όταν αποφάσισε να στολίσει δέντρα στα στρατόπεδα και στα νοσοκομεία κατά τη διάρκεια του πολέμου 1870-1871.
Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρο το έφεραν οι Βαυαροί και στολίστηκε για πρώτη φορά στην χώρα μας στα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα.
Πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα ήταν το παραδοσιακό Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάνζαλος κυρίως στα χωριά της Βορείου Ελλάδος.
Κάθε χρόνο έβαζαν ένα μεγάλο κούτσουρο στο τζάκι ή στις σόμπες τους από αγριοκερασιά, πεύκο ή ελιά και το άφηναν να καίει κατά τη διάρκεια των 12 ημερών των γιορτών από τα Χριστούγεννα έως και τα Φώτα.
Λέγεται πώς αυτό το έθιμο έφερνε τύχη και γούρι στα σπίτια και έδιωχνε τα καλικατζαράκια από το σπίτι. Από όπου και να έρχεται όσο ψήλο ή κόντο είναι, στολισμένο ή μη, με λαμπιόνια ή χωρίς το χριστουγεννιάτικο δέντρο φέρνει χαρά, δώρα και το γιορτινό κλίμα στο σπιτικό μας.
Πηγή: athensvoice.gr
