Για τους περισσότερους, η θάλασσα αποτελεί το θελκτικότερο θέρετρο διακοπών. Για τους κατοίκους των νησιωτικών και παράκτιων περιοχών, η θάλασσα αποτελεί πηγή εργασίας, πλούτου και ευημερίας. Πέραν των αγαθών που προσφέρει, η θάλασσα αντανακλά τη διττή φύση και τον ψυχισμό του ανθρώπου: Από τη μία, το φως και η γαλήνη (“Βγάζει η Θάλασσα κρυφή φωνή – φωνή που μπαίνει μες την καρδιά μας, τη συγκινεί και την ευφραίνει”, έγραφε ο Καβάφης). Από την απέναντι πλευρά, το έρεβος και η τρικυμία (ταραχή).

Αν και περισσότερο γνωστή για τον επιβλητικό ορεινό της όγκο, το θαλάσσιο περιβάλλον της Σαμοθράκης είναι εξίσου μαγευτικό: εντυπωσιακοί γεωλογικοί σχηματισμοί, υποβρύχιες σπηλιές, μοναδικά οικοσυστήματα με πλούσια βιοποικιλότητα και ιχθυοπανίδα.

Γι αυτή της τη μοναδικότητα, ο φετινός Ιούνιος στη Σαμοθράκη ήταν αφιερωμένος στη θάλασσα, μέσα από ένα πλέγμα δράσεων που διοργάνωσε ο Σύλλογος «Βιώσιμη Σαμοθράκη», στο πλαίσιο του Έργου «SustainSea», για την προστασία της θάλασσας και των ακτών, σε συμφωνία με το πνεύμα των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Το έργο ήταν αποτέλεσμα μιας ανάγκης να έρθουν στην επιφάνεια προβλήματα και να προωθηθούν λύσεις πάνω σε ζητήματα, όπως η θαλάσσια ρύπανση και η βιώσιμη αλιεία αλλά και να αναδειχθούν στοιχεία της πλούσιας πολιτισμικής και γαστρονομικής παράδοσης που συνδέονται με τη θάλασσα, δίνοντας μια πιο ολιστική προσέγγιση στην έννοια της «βιωσιμότητας».

Δράσεις Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης

Ο Paulo Freire πίστευε στην εκπαίδευση ως βασικό εργαλείο για την κοινωνική αλλαγή. Υπό το πρίσμα αυτό πραγματοποιήθηκαν από την Μονάδα Εκπαίδευσης ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ. και το Κ.Ε.ΠΕ.Α. Μαρώνειας μια σειρά εκπαιδευτικών επισκέψεων σε σχολεία και υπαίθριων διαδραστικών δραστηριοτήτων με στόχο την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσω καινοτόμων μορφών εκπαίδευσης  των παιδιών, εκείνων που όταν μεγαλώσουν θα κληθούν να αγωνιστούν για έναν κόσμο πιο βιώσιμο, πεδίο που οι προηγούμενες γενεές δυστυχώς απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό.

Ενημερωτικά βίντεο σχετικά με τη θαλάσσια ζωή, όμορφα χειροτεχνήματα με πρώτες ύλες συλλεγόμενα απορρίμματα από καθαρισμούς των ακτών («ArtTrash») είτε με φυσικά υλικά («LandArt»), εξερεύνηση των θαλάσσιων βενθικών οργανισμών με τη χρήση ειδικού εργαστηριακού εξοπλισμού, ήταν μερικές από τις δραστηριότητες που κέρδισαν το ενδιαφέρον των μικρών επισκεπτών, όπως αποτυπωνόταν έκδηλα στα χαμογελαστά τους πρόσωπα.

Ημερίδα για την βιώσιμη αλιεία και το θαλάσσιο περιβάλλον

Το Θρακικό πέλαγος αποτελεί μία εκ των περιοχών με τα μεγαλύτερα ιχθυαποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου, ωστόσο η αλιευτική δραστηριότητα δέχεται ισχυρότατες πιέσεις εξαιτίας των εντεινόμενων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες αλιείς, όπως το υψηλό λειτουργικό κόστος, είτε από παράγοντες όπως η υπεραλίευση (κυρίως από σκάφη της γειτονικής χώρας). Σε αυτά προστίθενται και μελλοντικές απειλές όπως εκείνες που προέρχονται από τις σχεδιαζόμενες επενδύσεις στην ευρύτερη περιοχή (LNG).

Τα ζητήματα αυτά τέθηκαν επί τάπητος στην θεματική Ημερίδα για τη Βιώσιμη Αλιεία και το Θαλάσσιο Περιβάλλον, που διοργανώθηκε με τη στήριξη των δύο μεγαλύτερων θεσμικών ερευνητικών φορέων της χώρας, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ.) και του Ινστιτούτου Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝ.ΑΛ.Ε.), παρουσία θεσμικών, μεταξύ αυτών και του Αντιπεριφερειάρχη Αλιευτικής Πολιτικής.

Η μεγάλη συμμετοχή, τόσο επαγγελματιών αλιέων όσο και πολιτών, κατέδειξε την αγωνία σχετικά με τη βιωσιμότητα του επαγγέλματος και το μέλλον του κλάδου της αλιείας αλλά και του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή.

Στο πρώτο μέρος, το ενδιαφέρον μονοπώλησε η ανάλυση του Δ/ντη Ερευνών ΙΝ.ΑΛ.Ε.,  Δρ Μ. Κουτράκη, σχετικά με τις μελλοντικές επιπτώσεις από τη σχεδιαζόμενη εγκατάσταση του τερματικού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη, ειδικότερα το κομμάτι που αφορούσε την απώλεια ζωτικού χώρου για την αλιεία και κυρίως την ανάλυση σχετικά με τον όγκο των παραγόμενων υγρών αποβλήτων από το επιλεγμένο σύστημα αεριοποίησης (υβριδικό). Τα στοιχεία προκάλεσαν μια έκδηλη ανησυχία σχετικά για ένα έργο τέτοιας εμβέλειας που ωστόσο επί χρόνια η ενημέρωση επί των επιπτώσεων αυτής στο περιβάλλον και την ποιότητα της ζωής της ευρύτερης κοινωνίας ήταν ανύπαρκτη.

Την επιτακτική ανάγκη θεσμικής προστασίας θαλάσσιων ζωνών επισήμανε η ερευνήτρια του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., Μ. Σαλωμίδη, η οποία εστίασε στη σημασία μιας τέτοιας παρέμβασης στην αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, καθώς και την αύξηση του όγκου των ιχθυαποθεμάτων ο οποίος τις τελευταίες δεκαετίες βαίνει δραματικά μειούμενος.

Οι επόμενες παρουσιάσεις πρόσφεραν στους παραβρισκόμενους μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με το θαλάσσιο περιβάλλον και την βιώσιμη αλιεία, μέσα από αναλύσεις πάνω στη θαλάσσια ρύπανση από τα πλαστικά ή τα αλιευτικά απορρίμματα και τις επιπτώσεις αυτής στους θαλάσσιους οργανισμούς και τη διατροφή μας, σε πρακτικές αλιείας και αλιευτικά εργαλεία που συμβάλλουν καθοριστικά στη βιώσιμη διαχείριση των αλιευμάτων, καθώς και στην αυξανόμενη παρουσία ξενικών ειδών στις θάλασσές μας.

Την ημερίδα έκλεισε μια ευχάριστη παρουσίαση σχετικά με τον αλιευτικό τουρισμό και τις προοπτικές που ανοίγονται για τους αλιείς και το τουριστικό προϊόν ενός προορισμού, μέσα από αντίστοιχες δράσεις από το WWF Ελλάς σε διάφορες περιοχές της χώρας μας.

  Περιβαλλοντικές Δράσεις

Το πρόγραμμα των κεντρικών δράσεων πλαισίωσαν διάφορες παράλληλες δραστηριότητες με τη συμμετοχή κατοίκων και επισκεπτών που συνδύασαν την περιήγηση σε σημεία του νησιού με ιδιαίτερη οικολογική σημασία με τον καθαρισμό και την «πράσινη» κινητικότητα.

Πρώτο «ραντεβού» δόθηκε στη παραλία του Φονιά, από τον ομώνυμο πύργο που ανεγέρθηκε από  τους Gattilusi  τον 15ο αι, που συνεχίζει να στέκεται πεισματικά (αν και εμφανώς λαβωμένος) στο πέρασμα του χρόνου και των στοιχείων της φύσης. Εκεί πραγματοποιήθηκε καθαρισμός της παραλίας και ταυτοποίηση των απορριμμάτων (κυρίως πλαστικά μιας χρήσης και υπολείμματα αλιευτικών αντικειμένων), ενώ στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε επίσκεψη με την παρουσία της ομάδας του ΕΛ.Κ.Ε.Θ.Ε. στον υδροβιότοπο της Βδελολίμνης, ενός πλούσιου οικοσυστήματος που φιλοξενεί ένα από τα τελευταία άλση σκλήθρων.

Η επόμενη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο λιμάνι της Καμαριώτισσας, όπου επιχειρήθηκε ένας πρώτος δοκιμαστικός καθαρισμός του βυθού με την συμβολή του καταδυτικού κέντρου SubSaos. Εντύπωση προκάλεσε η παρουσία διαφόρων οργανισμών προσκολλημένων στα μεγάλα αντικείμενα που περισυλλέχθηκαν (κάδοι), μια προσπάθεια της φύσης να προσαρμοστεί στην επιβολή της ανθρώπινης παρουσίας.

Η τελευταία δράση προέβλεπε την επίσκεψη στη λιμνοθάλασσα του Αγ. Αντρέα, στην δυτική πλευρά του λιμανιού. Έχοντας ως μότο το «αλλάζω συνήθειες, κινούμαι οικολογικά», ως μέσο μετακίνησης επιλέχθηκε το ποδήλατο, επιλογή που χάρισε στους επισκέπτες μια ευχάριστη διαδρομή, απολαμβάνοντας το δροσιστικό φύσημα του ανέμου.

Η λιμνοθάλασσα αποτέλεσε κατά το παρελθόν σημαντικό ιχθυογεννητικό τόπο, ωστόσο φυσικές διεργασίες και η έλλειψη συντήρησης των υποδομών την μετέτρεψαν σταδιακά σε ένα κλειστό και βιολογικώς μη λειτουργικό  κύκλωμα με ελάχιστη πλέον συμβολή στον οικολογικό ρόλο που διαχρονικά επιτελούσε. Η επίσκεψη αυτή ωστόσο έκλεισε με μια δέσμευση των μελών του Ε.Λ.ΚΕ.Θ.Ε. και του ΙΝ.ΑΛ.Ε. στο να προσχωρήσουν στις απαραίτητες ενέργειες  (επικαιροποίηση μελέτης, κλπ) ώστε να δρομολογηθούν οι παρεμβάσεις που χρειάζονται προκειμένου αυτό το τόσο σημαντικό οικοσύστημα να ξαναζωντανέψει.

Μουσικές εκδηλώσεις και γαστρονομία

Η τοπική γαστρονομία αποτελεί μια σημαντική παρακαταθήκη άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά παράλληλα και ένα δυναμικό μέγεθος που συνεχώς εξελίσσεται και εμπλουτίζεται με νέα υλικά και νέους γευστικούς συνδυασμούς.

Υπό τους ήχους και τις μουσικές της νησιώτικης παράδοσης, το φεστιβάλ γαστρονομίας που οργανώθηκε από την ΚοινΣεπ ThrakiPedia (με βασικό της σκοπό την προώθηση των τοπικών προϊόντων και συνταγών) επικεντρώθηκε σε μια διπλή προσπάθεια. Αφενός στην αναβίωση παραδοσιακών πιάτων με τοπικά αλιεύματα (όπως τα ρεβύθια με χταπόδι), αφετέρου στην ενσωμάτωση των θαλασσιών στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών μέσα από ευφάνταστα πιάτα  που διεγείρουν το παιδικό μάτι (όπως το σουβλάκι από γάμπαρη με λαχανικά εποχής πασπαλισμένα με μυρωδικά).

Θεατρικές παραστάσεις και αφηγήσεις

Η θάλασσα και η ναυτοσύνη αποτελεί συστατικό στοιχείο της ταυτότητας, της παράδοσης, της οικονομικής δραστηριότητας και της καθημερινότητας των λαών. Συνδέθηκε με ένδοξες ημέρες αλλά και   ιστορικές τραγωδίες του ελληνισμού.

Τα στοιχεία αυτά αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για την παραγωγή δύο εξαιρετικών παραστάσεων. Η πρώτη, με τίτλο “Όσο τ’ αηδόνια δεν σωπαίνουν, πάντα θα υπάρχει ελπίδα”, από την ομάδα «Κουκλονήματα», μια παράσταση κουκλοθεάτρου που αναφέρεται σε στιγμές της ιστορίας του ελληνισμού, ακολουθώντας τους δύο πρωταγωνιστές στο δρόμο της προσφυγιάς από τη Σμύρνη του ’22, στην Αθήνα, αποτυπώνοντας τον αγώνα τους για επιβίωση και αξιοπρεπή ζωή, μέσα από προσωπικές αναμνήσεις.

Η δεύτερη παράσταση αποτέλεσε ένα απολαυστικό αφηγηματικό ταξίδι με ιστορίες της θάλασσας, εμπνευσμένες από προσωπικά βιώματα και αναμνήσεις των ψαράδων του νησιού, πλέκοντας περίτεχνα την ιστορία με την μυθοπλασία, με μουσική επένδυση από ήχους παραδοσιακών οργάνων.

Λίγα στοιχεία για το έργο Sustain sea

Το Έργο «SustainSea» – Δράσεις για την Ενίσχυση της Βιωσιμότητας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος στην Περιοχή της Σαμοθράκης, υλοποιήθηκε από τον Σύλλογο «Βιώσιμη Σαμοθράκη μέσα από την ένταξη στο Τοπικό Πρόγραμμα CLLD / LEADER Κεντρικού και Νοτίου Έβρου με χρηματοδότηση από πόρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας.

Πηγή: gnomionline.gr